როგორ ცვლის AI ადამიანებთან ურთიერთობებს და რა ტექნოლოგიური რეალობის წინაშე ვდგავართ დღეს?

„მომხმარებლის“ კონცეფციის დასასრული: AI-ის გავლენა ადამიანებთან ურთიერთობებსა და ტექნოლოგიურ გარემოზე

შესავალი

სტატია „No More Users“ მიმოიხილავს ტექნოლოგიური ინდუსტრიის განვითარებასა და ადამიანის როლის ცვლილებას ამ გარემოში. ხელოვნური ინტელექტის (AI) და ტექნოლოგიური პროგრესის მეშვეობით, ტერმინი „მომხმარებელი“ (User) თანდათან კარგავს თავის მნიშვნელობას, რადგან ის ვეღარ აღწერს იმ რთულ და მრავალფეროვან ურთიერთობებს, რომლებიც ადამიანებსა და ტექნოლოგიებს შორის არსებობს. AI-ის განვითარება იწვევს დისკუსიებს, თუ როგორ უნდა განისაზღვროს ადამიანი ტექნოლოგიურ გარემოში, რომელიც ყოველდღიურად უფრო პერსონალიზებული ხდება. ეს ქეისი მიზნად ისახავს, სტუდენტებს დაეხმაროს „მომხმარებლის“ კონცეფციის ხელახალ გააზრებასა და ეთიკური, სოციალური და ეკონომიკური საკითხების ანალიზში, რომლებიც ჩნდება თანამედროვე ტექნოლოგიების ფონზე.

AI-ის კულტურული და ეკონომიკური მნიშვნელობა

ტერმინი „მომხმარებელი“ ტექნოლოგიურ ინდუსტრიაში წლების განმავლობაში გამოიყენებოდა, რათა გაემარტივებინათ ადამიანების როლი პროგრამულ უზრუნველყოფასა და მოწყობილობებთან ურთიერთობაში. ეს ტერმინი ფუნქციურად აღწერდა ადამიანს, რომელიც იყენებდა ტექნოლოგიურ პროდუქტს, თუმცა თანდათან ვხვდებით, რომ „მომხმარებელი“ უკვე აღარ ასახავს იმ რთულ ურთიერთობებს, რომლებიც არსებობს ადამიანებსა და ტექნოლოგიებს შორის.

თანამედროვე ტექნოლოგიური პროდუქტი ბევრად უფრო პერსონალიზებულია, ვიდრე წარსულში. მაგალითად, სოციალური ქსელების პლატფორმები, AI-ით აღჭურვილი აპლიკაციები და სხვა ტექნოლოგიები ცდილობენ ისეთი გამოცდილების შექმნას, რომელიც კონკრეტული ადამიანის უნარებსა და საჭიროებებს ერგება. ამავდროულად, AI-ის ინტეგრაციამ ხელი შეუწყო ტექნოლოგიურ პროდუქტებთან ადამიანების კავშირის გაღრმავებას, რის შედეგადაც ტექნოლოგიები სულ უფრო ხშირად გარდაიქმნება „ასისტენტებად“ ან „კოლაბორატორებად“ და არა მხოლოდ ინსტრუმენტებად.

ეს ცვლილებები იწვევს იმას, რომ  ტერმინი „მომხმარებელი“ აღარ არის საკმარისი იმისთვის, რომ აღწეროს ადამიანების როლი ამ ახალ ტექნოლოგიურ ურთიერთობებში. ამის ფონზე, კომპანიები იწყებენ ახალ ტერმინებზე ფიქრს, რომლებიც უკეთ ასახავენ ამ რთულ ურთიერთობებს. მაგალითად, ზოგიერთი კომპანია უკვე იყენებს ტერმინებს „წევრები“ ან „ინტერაქტორები“, რათა წარმოაჩინონ ადამიანების უფრო აქტიური როლი ტექნოლოგიურ გარემოში.

ისტორიული კონტექსტი

ტერმინ „მომხმარებლის“ ისტორია სათავეს იღებს 1950-იან წლებში, როდესაც კომპიუტერები ჯერ კიდევ დიდი, ძვირადღირებული მოწყობილობები იყო, რომლებსაც ხშირად მხოლოდ სპეციალურად მომზადებული ადამიანები მართავდნენ. იმ პერიოდში „მომხმარებელი“ განისაზღვრებოდა როგორც ადამიანი, რომელიც მუშაობდა ამ კომპიუტერულ სისტემებზე. მოგვიანებით, 1990-იანი წლების დასაწყისში, როდესაც ინტერნეტი და პროგრამული უზრუნველყოფა უფრო ფართოდ გავრცელდა, ტერმინი „მომხმარებელი“ კიდევ უფრო პოპულარული გახდა, რადგან ტექნოლოგიები ჩვეულებრივ ცხოვრებაში უფრო ფართოდ დაინერგა.

ტერმინმა განსაკუთრებული მნიშვნელობა შეიძინა 2000-იანი წლების დასაწყისში, როდესაც სოციალური მედიის პლატფორმებმა და სხვა ციფრულმა პროდუქტებმა დაიწყეს მომხმარებელთა ფართო მასების მოზიდვა. ამ პერიოდში „მომხმარებელი“ გახდა სტანდარტული ტერმინი, რომელიც გამოიყენებოდა იმ ადამიანების აღსაწერად, რომლებიც ტექნოლოგიებს იყენებდნენ, თუმცა ეს ტერმინი ხშირად გაუმჭვირვალე და ზოგადი იყო. ის არ ასახავდა იმ რთულ და პერსონალიზებულ ურთიერთობებს, რომლებიც ადამიანებს ჰქონდათ ტექნოლოგიებთან.

AI-ის როლი ტექნოლოგიურ ურთიერთობებში

AI-ის განვითარებამ კიდევ უფრო გაართულა „მომხმარებლის“ როლი. თანამედროვე AI-ის სისტემები ცდილობენ არა მხოლოდ ადამიანების ყოველდღიური ამოცანების გამარტივებას, არამედ მათთან თანამშრომლობისა და ურთიერთქმედების ახალ ფორმების შექმნას. მაგალითად, თანამედროვე AI სისტემები, როგორებიცაა ChatGPT და სხვა გენერაციული AI მოდელები, უკვე აღარ ითვლება მხოლოდ „ინსტრუმენტებად“; ისინი ხშირად წარმოადგენენ ადამიანებთან „თანამშრომლობის“ ან „კოლაბორაციის“ ელემენტებს.

AI-ის როლი მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს იმაზე, თუ როგორ ვუყურებთ ადამიანებსა და ტექნოლოგიებს შორის ურთიერთობებს. ეს ეხება ისეთ საკითხებს, როგორებიცაა ეთიკა, კონფიდენციალურობა და ადამიანის თავისუფლების დონე, როდესაც საქმე გვაქვს ისეთ სისტემებთან, რომლებიც უფრო მეტად „თანამშრომლები“ არიან და არა უბრალო ინსტრუმენტები.

ტექნოლოგიური პროდუქტები ახლა ხშირად წარმოადგენენ არა მხოლოდ ინსტრუმენტებს, არამედ ისეთ საშუალებებს, რომლებიც ცდილობენ, მოერგონ მომხმარებლის პირად საჭიროებებს და იქცნენ მათი ყოველდღიური ცხოვრების ნაწილად. შედეგად, ტერმინი „მომხმარებელი“ ხშირად განიხილება ზედაპირულად და არაზუსტად.

საერთაშორისო გამოწვევები და ინტერესები

მსოფლიოში ტექნოლოგიების გამოყენება და მისი ზეგავლენა გლობალური დონის მოვლენაა, რომელიც მოითხოვს საერთაშორისო ყურადღებას. ტერმინ „მომხმარებლის“ შეცვლა არა მხოლოდ ლინგვისტური საკითხია, არამედ ასევე ეხება საერთაშორისო ეთიკურ და სამართლებრივ სტანდარტებს, რომელთა  მიღებაც საჭიროა ადამიანის უფლებების დასაცავად ტექნოლოგიებთან ურთიერთობისას.

მნიშვნელოვანია, რომ საერთაშორისო საზოგადოებამ და კომპანიებმა ერთობლივად იმუშაონ რეგულაციების შექმნაზე, რომლებიც დაიცავს ადამიანების უფლებებს და უზრუნველყოფს, რომ AI-ის გამოყენება იყოს პასუხისმგებლიანი და ეთიკური.

დასკვნა

ტერმინი „მომხმარებელი“, რომელიც წარსულში ფუნქციური და მარტივი იყო, დღეს უკვე აღარ ასახავს იმ რთულ და მრავალფეროვან ურთიერთობებს, რომლებიც ადამიანებსა და ტექნოლოგიებს შორის არსებობს. AI-ისა და სხვა თანამედროვე ტექნოლოგიების განვითარებამ შეცვალა ეს ურთიერთობები, რაც იწვევს ახალ ეთიკურ, სოციალურ და სამართლებრივ საკითხებს, რომლებიც საჭიროებენ ყურადღებას. შესაბამისად, „მომხმარებლის“ კონცეფციის შეცვლა და მისი ხელახალი გააზრება აუცილებელია, რათა უკეთ ავსახოთ თანამედროვე ტექნოლოგიურ გარემოში ადამიანის როლი.

დასაფიქრებელი კითხვები:

1. როგორ უნდა განვიხილოთ ადამიანების როლი ტექნოლოგიებთან ურთიერთობაში, თუ „მომხმარებელი“ აღარ ასახავს რეალობას?
2. რა ეთიკური გამოწვევები ჩნდება AI-ის გამოყენებისას, როცა ტექნოლოგიური პროდუქტები უფრო მეტად პერსონალიზებული და ადამიანებთან დაკავშირებული ხდება?
3. როგორ შეიძლება ტექნოლოგიურმა კომპანიებმა განსაზღვრონ ახალი ტერმინები, რომლებიც უკეთ აღწერს ადამიანებისა და ტექნოლოგიების ურთიერთობებს?

წყარო:

Majewski, T. (2024). “No More Users.” MIT Technology Review, May-June 2024.