ნეირომეცნიერება დღეს არა მხოლოდ სამედიცინო სფეროში, არამედ არქიტექტურაში გამოიყენება. ეს ქეისი მიმოიხილავს, როგორ იკვლევენ მეცნიერები ტვინის რეაქციებს სხვადასხვა სივრცეზე და როგორ შეიძლება ეს მონაცემები გამოყენებულ იქნას მომავლის შენობების დიზაინში, რათა გაიზარდოს ადამიანის პროდუქტიულობა, კომფორტი და ფსიქოლოგიური კეთილდღეობა.
ნეირომეცნიერება და არქიტექტურა: მომავლის შენობების გაუმჯობესებისკენ
შენობების დიზაინი მნიშვნელოვანი ფაქტორია ადამიანების ყოველდღიურ ცხოვრებაში. კარგად გაწერილი არქიტექტურა არა მხოლოდ ესთეტიკურ მოთხოვნებს პასუხობს, არამედ ფუნქციურად და კომფორტულად ერგება მომხმარებელს. თუმცა, თითოეული ადამიანის მენტალური და ფიზიკური მოთხოვნები განსხვავებულია. ამის გათვალისწინებით, როგორ უნდა შექმნან არქიტექტორებმა ისეთი სივრცეები, რომლებიც მოერგება განსხვავებულ ადამიანებსა და მათი ცხოვრების პირობებს? ამის გასარკვევად არქიტექტორები და ნეირომეცნიერები გაერთიანდნენ ლონდონში არსებულ Person-Environment-Activity Research Lab (PEARL) ლაბორატორიაში, რათა ერთად გამოიკვლიონ, თუ როგორ ზემოქმედებს გარემო ადამიანების მენტალურ მდგომარეობასა და ქცევაზე.
PEARL-ის ლაბორატორია ინოვაციური სივრცეა, სადაც შესაძლებელია სხვადასხვა გარემოს სიმულირება და მათი გავლენის შესწავლა ადამიანებზე. აქ არქიტექტორები და ნეირომეცნიერები ქმნიან ხელოვნურ გარემოებს, რომლებიც სიმულირებას უკეთებს რეალურ ცხოვრებისეულ სიტუაციებს და აკვირდებიან, როგორ რეაგირებენ ადამიანები იმაზე, რაც მათ გარშემო ხდება. ეს კვლევები იძლევა შესაძლებლობას, გააუმჯობესონ არსებული შენობები და ახალი დიზაინი მოარგონ თითოეული მომხმარებლის მოთხოვნებსა და საჭიროებებს.
PEARL-ის ლაბორატორიის უნიკალურობა
PEARL წარმოადგენს მსოფლიოში ერთადერთ ასეთ ლაბორატორიას, რომელიც დაახლოებით 100 მეტრის სიგრძისა და 40 მეტრის სიგანის სივრცეს მოიცავს, რაც მას საშუალებას აძლევს, შექმნას სხვადასხვა სახის სცენარები. ეს ლაბორატორია შექმნილია იმისათვის, რომ მეცნიერებმა აკონტროლონ ისეთი გარემო ფაქტორები, როგორებიცაა განათება, ტემპერატურა და ხმა. მაგალითად, მკვლევრებს შეუძლიათ, შექმნან ხელოვნური გარემო – დილის მზე, ღამის ნისლი ან ქუჩის ხმაური და ამის ფონზე დააკვირდნენ, როგორ რეაგირებენ ადამიანები ასეთ პირობებზე.
ეს სივრცე არა მხოლოდ არქიტექტურულ კვლევებს ემსახურება, არამედ მულტიდისციპლინურ ექსპერიმენტებსაც, სადაც მეცნიერები იკვლევენ, როგორ აისახება გარემოს ცვლილებები ადამიანის მენტალურ მდგომარეობაზე, ემოციებსა და ქცევაზე. ნეირომეცნიერებისა და არქიტექტურის თანამშრომლობის შედეგად შესაძლებელია ახალი დიზაინის პრინციპების შემუშავება, რომლებიც ადამიანების მენტალურ და ფიზიკურ მოთხოვნებს უკეთესად დააკმაყოფილებს.
არტ გალერეის სიმულაცია და ექსპერიმენტი
2024 წლის ივლისში ლონდონის PEARL-ში ჩატარებული ერთ-ერთი ექსპერიმენტი ეხებოდა ნავიგაციასა და ადამიანის ქცევას ხელოვნურ გალერეაში. ექსპერიმენტში მონაწილეები იღებდნენ დავალებას, რომ სიმულირებულ სივრცეში მოიძიონ კონკრეტული ნომრიანი ობიექტები და ამ პროცესში მაქსიმალურად სწრაფად და ზუსტად იმოქმედონ. კვლევის მიზანი იყო, შეესწავლათ, როგორ გადიან ადამიანები ლაბირინთს, როგორ ახდენენ ნავიგაციას და როგორია მათი რეაგირება სტრესულ გარემოში.
ექსპერიმენტში გამოყენებული იყო სპეციალური სენსორები, რომლებიც აღრიცხავდა მონაწილეების მოძრაობას და მათი ტვინის ტალღებს. ეს საშუალებას აძლევდა მეცნიერებს, დეტალურად აესახათ, როგორ მოქმედებდა განსხვავებული გარემო ფაქტორები ადამიანის ნერვულ სისტემასა და მის ქცევაზე. შედეგად, შესაძლებელი გახდა იმის დადგენა, თუ როგორ შეუძლია კონკრეტულ დიზაინს გავლენა მოახდინოს ადამიანის მენტალურ და ფიზიკურ მდგომარეობაზე.
ნეირომეცნიერებისა და არქიტექტურის თანამშრომლობა
ჰუგო სპიერსი და ფიონა ციში, მკვლევრები, რომლებიც მონაწილეობენ ამ პროექტში, აერთიანებენ ნეირომეცნიერებასა და არქიტექტურას, რათა უკეთ გააცნობიერონ, როგორ რეაგირებენ ადამიანები საკუთარ გარემოზე. სპიერსი, ნეირომეცნიერების პროფესორი, და ციში, არქიტექტორი, მუშაობენ იმისათვის, რომ არა მხოლოდ ახალი შენობებისათვის შექმნან გაუმჯობესებული დიზაინი, არამედ უკვე არსებული სივრცეებიც მოარგონ ადამიანების ქცევასა და მოთხოვნებს.
მკვლევრები ხაზს უსვამენ, რომ არქიტექტურა მხოლოდ ესთეტიკური დიზაინი არ არის. შენობა უნდა იყოს ფუნქციური და კომფორტული ყველასთვის, მიუხედავად ასაკისა, ფიზიკური შესაძლებლობებისა და საჭიროებებისა. სწორედ ამიტომ არის მნიშვნელოვანი ნეირომეცნიერების მიერ მოპოვებული მონაცემების გამოყენება ახალი შენობების დიზაინისთვის. ასე შესაძლებელი იქნება ისეთი სივრცეების შექმნა, რომლებიც ხელს შეუწყობს ადამიანის მენტალურ და ფიზიკურ კეთილდღეობას.
დასკვნა
PEARL-ის ლაბორატორიაში ჩატარებული კვლევები მიანიშნებს, რომ ნეირომეცნიერება და არქიტექტურა შესაძლოა გახდნენ პარტნიორები უკეთესი, ადამიანებზე მორგებული გარემოების შესაქმნელად. ნეირომეცნიერების გამოყენებით შესაძლებელია ზუსტად განისაზღვროს, თუ როგორ მოქმედებს გარემო ადამიანის მენტალურ მდგომარეობაზე და ამ მონაცემების საფუძველზე შეიქმნას სივრცეები, რომლებიც ხელს უწყობს ადამიანის კეთილდღეობას. ეს მიდგომა მნიშვნელოვანი იქნება მომავალის არქიტექტურისთვის, რომელიც არა მხოლოდ ვიზუალურ სილამაზეს, არამედ ადამიანის ჯანმრთელობასა და ქცევის გათვალისწინებასაც მოიცავს.
წყარო: MIT Technology Review, 2024.
