ეროვნული გადახდის სისტემები: როგორ ცვლის ფინანსურ სტაბილურობას ეროვნული გადახდის სისტემების გაფართოება და რა გავლენას ახდენს ეს გლობალურ ეკონომიკაზე?

ეროვნული გადახდის სისტემები: გაფართოება და შედეგები

შესავალი

გლობალური ფინანსური ლანდშაფტი მნიშვნელოვან ცვლილებებს განიცდის ეროვნული გადახდის სისტემების გაფართოების ფონზე. ეს სისტემები ტრადიციული, დასავლეთში დომინანტური ქსელების, SWIFT-ისა და Visa-ს ალტერნატივად შეიქმნა. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ხელს უწყობს კონკურენციასა და ინოვაციას, ქმნიან ახალ გამოწვევებსა და პოტენციურ შეზღუდვებს საერთაშორისო ტრანზაქციებში. ამ მასალაში განხილულია ეროვნული გადახდის სისტემების განვითარება, გავლენა და სამომავლო შედეგები.

ისტორიული კონტექსტი და მოტივაცია

ეროვნული გადახდის სისტემების საჭიროება უფრო აშკარა გახდა გეოპოლიტიკური დაძაბულობისა და ეკონომიკური სანქციების ფონზე, რამაც გამოავლინა გლობალურ ქსელებზე დამოკიდებულების სუსტი წერტილები. ამის ნათელი მაგალითია 2014 წლის სანქციებზე რუსეთის რეაგირება, რომელმაც თავის დროზე განავითარა საკუთარი ფინანსური შეტყობინებების სერვისი (SPFS) და ბარათების გადახდის ქსელი (Mir). მსგავსად, ჩინეთმა 2015 წელს წამოიწყო Cross-Border Interbank Payment System (CIPS), რომელიც SWIFT-ის ალტერნატივას წარმოადგენს იუანის საერთაშორისო ტრანზაქციებისთვის.

მთავარი მოთამაშეები და სისტემები

ჩინეთი

ჩინეთის CIPS 2015 წლის შემდეგ სწრაფად გაიზარდა. 2023 წლის მარტისთვის მასში შედიოდა 1,511 ფინანსური ინსტიტუტი, თუმცა ეს ჯერ კიდევ მცირედია SWIFT-ის 11,500 წევრთან შედარებით. CIPS-ის დღიური ტრანზაქციების მოცულობა 67 მილიარდ დოლარს შეადგენდა, რაც წლიდან წლამდე ზრდას ასახავს. ჩინეთის საცალო გადახდის პროვაიდერები, როგორებიცაა UnionPay და Alipay, ასევე კონკურენციას უწევენ დასავლურ ბრენდებს, Mastercard-სა და Visa-ს, გლობალური ტრანზაქციების მოცულობითა და ბაზრის დაფარვის კუთხით. 

ინდოეთი

ინდოეთის Unified Payments Interface (UPI), რომელიც 2016 წელს დაიწყო, რევოლუციურ გავლენას ახდენს ქვეყნის გადახდის ლანდშაფტზე. 2023 წლის მარტის მდგომარეობით, UPI-მ 1.7 ტრილიონი დოლარის ტრანზაქციები  დაამუშავა, რაც ინდოეთის GDP-ის 50%-ს წარმოადგენს. UPI-ს მარტივი და უფასო გადახდის მექანიზმი ტექსტით ან QR კოდებით მნიშვნელოვანი იარაღი გახდა  ბიზნესებისა და მომხმარებლებისთვის. მისი ციფრული იდენტურობის სისტემებთან ინტეგრაციით გამარტივდა სოციალური დაცვისა და სხვა სახელმწიფო სერვისების მიწოდება.

გლობალური გაფართოება და გავლენა

როგორც ჩინეთი, ისე ინდოეთი აფართოებენ თავიანთ გადახდის სისტემებს ეროვნული საზღვრების მიღმა. მიუხედავად იმისა, რომ CIPS ჯერ კიდევ პატარაა SWIFT-თან შედარებით, ის აფართოებს თავის გავლენას, მათ შორის რუსულ ბანკებზე, რომლებიც დასავლური სანქციებით დაზარალდნენ. UPI-მ დააკავშირა გადახდის სისტემები ისეთ ქვეყნებთან, როგორებიცაა შრი ლანკა, UAE, სინგაპური და მავრიკია, ხოლო შემდგომი გაფართოება იგეგმება საფრანგეთსა და რამდენიმე აზიურ ქვეყანაში.

ინდოეთის Modular Open Source Identity Platform-ის (MOSIP) მიღება ისეთ ქვეყნებში, როგორებიცაა ეთიოპია და ფილიპინები, აჩვენებს ამ სისტემების ფართო პოტენციალს. MOSIP-ის ღია წყაროს მიდგომა განვითარებად ქვეყნებს საშუალებას აძლევს, ააშენონ მორგებული ციფრული ინფრასტრუქტურები, რაც ხელს უწყობს ფინანსურ ჩართულობას და აუმჯობესებს საჯარო სერვისების მიწოდებას.

გამოწვევები და რისკები

ეროვნული გადახდის სისტემების გაფართოება ხელს უწყობს კონკურენციასა და ინოვაციას, მაგრამ ქმნის ფრაგმენტაციის რისკებს. მთავრობებმა შესაძლოა ზეწოლა მოახდინონ ადგილობრივ კომპანიებზე, რათა გამოიყენონ ეროვნული სისტემები, რაც გაართულებს საერთაშორისო ტრანზაქციებს. თითოეული ქსელის უნიკალური სტანდარტები მონაცემებისთვის, უსაფრთხოებისა და კონფიდენციალურობისთვის ზრდის სირთულეებსა და ოპერაციულ ხარჯებს ინსტიტუტებისთვის, რომლებიც მოქმედებენ მრავალ სისტემაზე.

გარდა ამისა, მნიშვნელოვანი იქნება გეოპოლიტიკური შედეგები. დამოუკიდებელი გადახდის სისტემების განვითარებისაკენ სწრაფვა ნაწილობრივ განპირობებულია სურვილით, შეამცირონ აშშ დოლარზე, როგორც მსოფლიო რეზერვულ ვალუტაზე, დამოკიდებულება. ამ ცვლილებამ შესაძლოა შეცვალოს გლობალური ფინანსური დინამიკა, რაც გავლენას მოახდენს ყველაფერზე, ვაჭრობის ბალანსიდან დაწყებული საერთაშორისო ინვესტიციებით დამთავრებული.

დასკვნა

ეროვნული გადახდის სისტემების ზრდა გლობალურ ფინანსურ ეკოსისტემაში ტრანსფორმაციულ ფაზაზე მიუთითებს. ეს სისტემები უზრუნველყოფს გეოპოლიტიკური რისკების მიმართ მდგრადობას და ხელს უწყობს შიდა ინოვაციას. თუმცა, ისინი ასევე ქმნიან ახალ სირთულეებსა და პოტენციურ დაბრკოლებებს საერთაშორისო ფინანსებში. ამ ქსელების გაფართოებასთან ერთად, მათი გავლენა გლობალურ კომერციაზე, ფინანსურ სტაბილურობასა და გეოპოლიტიკურ ძალთა ბალანსზე განაგრძობს განვითარებას.

განსახილველი კითხვები:

1. როგორ შეიძლება ეროვნული გადახდის სისტემების გაფართოებამ გავლენა მოახდინოს გლობალურ ფინანსურ სტაბილურობასა და აშშ დოლარის დომინირებაზე?
2. რა სტრატეგიები შეუძლიათ მიიღონ საერთაშორისო ფინანსურმა ინსტიტუტებმა, რათა მოახდინონ ეროვნული გადახდის მრავალ სისტემაზე მუშაობის სირთულეების ნავიგაცია?

წყარო:

• “National payment systems are proliferating,” The Economist, May 3, 2024